Z dziennika młodego fizyka – miłość.

Czym jest miłość? Przez wieki ludzie tworzyli niezliczone ilości jej definicji. Niektórzy uważali, że można określić ją jako „akt nieustannego przebaczania, czułe spojrzenie, które wchodzi w nawyk”, inni widzieli w niej „tęsknotę za wiecznym zjednoczeniem z drugą osobą”, dla kolejnych to po prostu stan, gdy „jedno spada w dół (bo rzecz jasna da się spadać w górę – przyp. mój), drugie ciągnie je ku górze”.
Jak powstała? Nie wiemy. Być może skrystalizowała się z jakowejś transcendentnej rzeczywistości, by opaść niczym całun na nas wszystkich, wyznaczając nam cel i treść egzystencji?

Wszystko to oczywiście gówno prawda. Bzdury i dyrdymały wyssane z palca przez naiwnych romantyków, którzy zapewne bardzo chcieliby, by ich podrzędna, zniewieściała filozofia zastąpiła rzetelną naukę. Nigdy do tego nie dopuścimy!
Jak powszechnie wiadomo, miłość zaczęła się w momencie, w którym owulacja u małp człekokształtnych przeszła z widocznej na zewnątrz do ukrytej. Gdy samiec jakiegoś gatunku homo chciał przekazać swe geny dalej, musiał nieźle naczekać się na dni płodne partnerki (chyba, że akurat miał szczęście – obecnie uważane za nieszczęście – trafić za pierwszym razem). Trwało to nieraz cały miesiąc. Przez cały ten czas zmuszony był do zdobywania pożywienia dla siebie i samicy, dbania o jej bezpieczeństwo i wygodę. Nie dziwota, że niejeden rzucał to w cholerę i szukał szczęścia gdzie indziej.

Szybko okazywało się jednak, że szczęście nie jest tak łatwo zdobyć. Z ciężkim sercem wracał więc do porzuconej żony i cierpliwie wyczekiwał momentu, gdy pocznie w końcu małego, śliniącego się, obleśnego małpiszonka. Natura szybko okazała się sprytna i postanowiła wynagrodzić naszemu samczykowi trudy takiej konieczności. Wtedy mniej więcej ukształtowało się to, co dziś nazywamy miłością. Wówczas polegało to głównie na wydzielaniu dopaminy, serotoniny i endorfin, które to (działając m.in. euforycznie) rekompensowały wszelkie niedogodności.

Dziś także w stanie zakochania nasz mózg wytwarza te hormony, stymulując nas do działania obliczonego (nie oszukujmy się) tylko i wyłącznie na przedłużenie gatunku homo sapiens. Choć nie da się rzecz jasna sprowadzić uczuć wyłącznie do trzech substancji (w istocie są ich zapewne setki, jeśli nie tysiące), aby jednak uprościć dalsze rozważania, posłużę się nimi właśnie. Celem poniższych przykładów jest udowodnienie, że każdy problem – nawet ten z literatury – da się wyjaśnić bez konieczności korzystania z koncepcji rozmaitych filopomyleńców.

Dopamina jest związkiem chemicznym o wzorze C8H11NO2. Okazuje się, że hormon ten ma swoje stężenie śmiertelne. Podawanie go doustnie szczurowi pozwoliło oszacować ilość substancji powodująca śmierć na 2859 mg•kg−1. Pozwala to nam na zadanie pytania – czy zakochanie może być zabójcze? Oczywiście, że tak!

Weźmy pod warsztat takiego szekspirowskiego Romea. W jego przypadku miłość doprowadziła do zejścia śmiertelnego z własnej ręki. Większość głęboko uduchowionych czytelników uroni łzę nad tym dziełem i będzie zastanawiać się nad niewyobrażalną potęgą uczucia, które silniejsze jest niż śmierć. Pozwolę sobie ukrócić podobne brednie. Czy nie byłoby logiczne sugerować, że w momencie, w którym zdał sobie sprawę ze zgonu Julii, stężenie dopaminy we krwi mogło u niego przekroczyć ten magiczny próg 2859 mg razy kilogram do minus pierwszej? Śmierć samobójcza zdecydowanie mogła być tego efektem. I proszę, zero filozofii, czysta i niczym nieskażona chemia.

Warto też dodać, że drugi z naszych miłosnych hormonów, serotonina (5-HT; 5-hydroksytryptamina; C10H12N2O), ma pewną zabawną właściwość. Drobna mutacja genu odpowiadającego przyswajanie receptora 5-HT2A (czymkolwiek to jest) powoduje dwukrotny wzrost zagrożenia auteliminacją jednostki. Taką oto wadę mógł posiadać tak lubiany przez licealistów Werter z powieści Goethego. A jeśli do tego doszedł nadmiar poprzedniej substancji we krwi? Odpowiedź nasuwa się sama. Niech wreszcie skończy się paplanina polonistów o tragicznych skutkach miłości romantycznej. To kwestia jedynie genetyki! Ten sam schemat działania miłosnej chemii zauważymy jeszcze u dziesiątków bohaterów. Tristan i Izolda, Pyram i Tysbe, Orfeusz i Eurydyka (chyba, bo szczerze mówiąc nawet nie wiem, co to za bajka) to tylko sztandarowe przykłady.

W poprzedniej części moich rozważań dowiodłem powiązań nauki z etyką, moralnością i kryminalistyką. Tym razem, jak widzicie, daje nam ona możliwość dojścia do prawdy bez konieczności zagłębiania się w filozoficzne brednie. Powyższe przykłady są także dowodem na to, że stanowi ona świetną metodę badania literatury. Wykazałem zatem jej konotację ze sztuką. A to dopiero początek możliwości!

(Nawiasem mówiąc, nie twierdzę wcale, że miłość nie jest piękna. Wręcz odwrotnie! Naprawdę niewiele ustępuje kopolimeryzacji akrylanu 2-etyloheksylowego, syntezie polichlorku winylu czy innym reakcjom chemicznym).